Schoonheid in de hedendaagse kunst

Reference: Verminck, M. Ober schoonheid. Hedendaagse beschouwingen en bij een klassiek begrip, Brussel 2008

Schoonheid in de hedendaagse kunst

2a:          het schone:

Het sublieme: beangstigend mooi en indrukwekkend. Ontastbaar. Angstaanjagend maar het raakt je ook. Overweldigend.

Het lelijke:

2b:         Bij interessant draait het meer om het nieuwe, het intense en het bevreemdende. Schoonheid is onveranderlijk en onbewegelijk, rustig, sereen, harmonieus.

2c:          de objectgeoriënteerde schoonheidstheorieën : theorieën van proportie, harmonie en symmetrie, geometrische zuiverheid, verhoudingen. Schoonheid is de wet van het geheel, van het samenspel van de afzonderlijke elementen.

Functionalistische schoonheidstheorieën: het perfecte samenspel van vorm en functie. Hoe meer de vorm bepaald word door de functie, des te mooier. Verwijdering van het overbodige.  Kleuren zijn bijvoorbeeld niet meer belangrijk.

Subject-georienteerde schoonheidstheorie: niet gericht op heb object, maar op de ervaring van schoonheid. Boven-zintuigenlijk.

Sociologische theorie: Bourdieu: schoonheid is een politiek middel dat sociale relaties structureert.

Biologische theorie: evolutionair gezien is schoonheid nodig om te kunnen overleven.

2d:         Umberto Eco: de manier waarop lelijkheid word afgebeeld kan heel mooi gedaan zijn. Karlheinz Stockhausen: 9/11 was een subliem spektakel, dus een mooie voorstelling.  Karl Rosenkranz: geen schoonheid zonder lelijkheid, geen lelijkheid zonder schoonheid. Kant: zijn esthetica wordt afgebroken door Rosenkranz. Ungeheuer. Zeggen dat iets lelijk is, is een esthetische veroordeling. Geeft aan wat het object waard is. Lelijk is fout/mislukking.

2e:         Als de pijn ondraaglijk word door de angst. Als de pijn het genot gaat overheersen.

2f:          1^e propositie: schoonheid is noodzakelijk voor ons bestaan. Dat was vroeger heel duidelijk, nu zijn we meer op zoek naar provocatie en authenticiteit.

                2^e propositie: de gemoedstoestand die door schoonheid ‘bewogen’ wordt. Wat voel je als je het werk bekijkt?

                3^e propositie: er is geen hiërarchie meer tussen de zeer veel verscheiden esthetische prediktaten. Het schone staat niet meer bovenaan. De duidingsterm is nu “interessant”. De onttroning van het schone.

                4^e propositie: het verlengde van het sublieme: het extreem sublieme is lelijk. Het gaat erom wat het kunstwerk persoonlijk met je doet, kun je daarom niet meer esthetisch categoriseren.

3:            Ik kies the Spooning Couple van Ron Mueck. En the rape of the Sabine Women van Giambologna

4:
Spooning Couple- Ron Mueck: De figuren die bij elkaar liggen op een lage sokkel zodat we neerkijken op hen met vogelperspectief. De 2 figuren zijn maar zo groot als 2 jonge katten. De man, naakt vanaf de taille naar beneden, en de vrouw, naakt vanaf de taille, liggen samen, bijna in een foetushouding, haar lichaam past in de holte van de zijne - zoals lepels. Zij kunnen worden 'lepelen' op een letterlijke manier laten zien, maar het is alles behalve een warme, liefdevolle omhelzing. Hun uitingen laten zien dat ze diep in hun eigen gescheiden werelden zijn. De blik van de man laat bijna zien dat de band tussen hen lijkt te zijn afgebroken, hij is er treurig om. Op het eerste gezicht lijken ze er comfortabel bij te liggen, maar niets is minder waar. Beiden hebben ze hun ogen open, maar er is geen oogcontact. Ze denken, in stilte, waarover? Daarover kunnen we alleen maar fantaseren. Haar blote bovenlijf is weggedraait van de zijne. Zijn blote onderlijf tegen die van haar (zij heeft wel een onderbroekje aan). Het shirt dat hij draagt is niet gestreken, haar onderbroek heeft een grauwe kleur, alsof hij eigenlijk wit was maar te vaak gewassen met kleding met andere kleuren. Niet heel romantisch dit beeld. En toch lijkt het ergens ook wel teder. Deze twee mensen hadden ooit iets moois samen, maar ze hebben misschien teveel meegemaakt. Misschien hebben ze net een kind verloren? Of kunnen ze geen kinderen krijgen? Misschien hebben ze ruzie gehad? Of is de passie gewoon weg uit de relatie..? Ze lijken meer op 2 echte lepels dan op levende wezens die liefde voor elkaar voelen. Er is niets erotisch aan dit beeld.Wat Mueck laat zien is het precieze moment van seksuele verdamping, de emotie is geminiaturiseerd.

The rape of the Sabine Women- Giambologna: voor het verhaal van de Sabijnse Maagdenroof, kijk op http://nl.wikipedia.org/wiki/Sabijnse_maagdenroof .

Ik zie drie naakte figuren uit marmer gehouwen. Een man houdt een vrouw vast, boven zich, half tegen hem aan. Hij tilt haar bijna op. de onderste man zit gehurkt, word onderdrukt door de andere middelste man. De onderste man kijkt angstig en vol afgrijzen naar het tafereel boven zich, met een hand voor zijn gezicht. Die hand reikt niet naar de vrouw om in een poging haar te helpen echter. De vrouw probeert zich uit de greep van de middelste man te bevrijden. Met haar voeten probeert ze zich af te zetten tegen het bovenbeen van de middelste man, een hand reikt omhoog, zoekend naar hulp en verlossing. De andere arm naar beneden gericht, alsof ze zich wil afduwen. Haar mond is open en haar ogen staan op wanhoop. De middelste man houdt haar vast met een arm om haar middel en de hand op haar bil, de andere arm rond haar schouders in een poging haar naar beneden te trekken. Anatomisch klopt het werk en is zeer realistisch gemaakt. De spieren die nodig zijn in deze worsteling zijn ook realistisch weergegeven. Het is een intense, gepassioneerde en elegante worsteling.

5:           
Spooning Couple- Ron Mueck: Dit is een modern kunstwerk waarin het schone en het lelijke mooi gecombineerd is. Of het kunstwerk subliem is kan ik nog niet zeggen. Dat ligt eraan wat het kunstwerk persoonlijk met je doet. Word je er angstig van? Overweldigd het je? Is het reusachtig? Voor mij is het dat niet. Voor mij is het een paradoxale combinatie van het schone en het lelijke. Het schone voor mij is de semi-naaktheid , en de schijn-comfort in de eerste oogopslag. De twee figuren die bij elkaar horen, en waarschijnlijk van elkaar houden, aangezien ze halfnaakt tegen elkaar aan liggen in de lepeltje-lepeltje positie. Het lelijke aan het werk is dat het, als je langer kijkt, minder intiem is dan het lijkt, heel grimmig zelfs: de 2 figuren hebben beide hun ogen open en zijn beide elders met hun gedachten. Ze zijn niet in het hier en nu met hun gedachten, ze maken zich zorgen, en zijn niet gelukkig. Dit creëert juist een afstand tussen de twee. Ook zijn de twee figuren imperfect qua uiterlijk en de kleding is niet erg flatteus. Ik vind vooral de man niet erg aantrekkelijk. De omhelzing, de spooning is het schone, terwijl de emotie en sfeer lelijk is. Een sublieme paradox?

The rape of the Sabine Women: dit werk komt uit de 16^e eeuw. Het schone zit hem in de kwaliteit en de prachtige afwerking van dit renaissance standbeeld. Het is een erg realistische voorstelling, totaal niet abstract. De emotie spat ervan af en het werk lijkt bijna te bewegen, zo organisch is het gemaakt. Anatomisch klopt alles: het werk leeft echt. Daarbij staat het op een hoge sokkel waardoor je van beneden af op moet kijken naar het standbeeld, wat het beeld nog indrukwekkender maakt; je ziet de ‘verkrachting’ (wat eigenlijk ontvoering betekende in de tijd van de oude Romeinen) maar je kunt er als nietig mens niets tegen doen. Het lelijke is naar mijn mening het thema, het onderwerp van het kunstwerk; de gruwelijke verkrachting. Dit maakt het werk ergens ook wel beangstigend. Maar ergens hoort die angst ook wel bij het sublieme. Zolang die angst de bewondering niet overheerst.